عبرت نامه اندلس

کتاب حاضر با عنوان «اندلس - تاریخ، فرهنگ و مقاومت اسلامی»، منتخبی از چهار اثر مهم در زمینه تاریخ‌نگاری اسلامی در اندلس، ابداعات علمی و فرهنگی عالمانِ اندلسی، تاثیر اندیشة مغرب‌زمین از رونق علوم و فنون اسلامی در اندلس و سرانجام مقاومتِ مسلمانان اندلس در برابر دادگاه‌های تفتیش عقاید کلیسای کاتولیک اسپانیای آن دوران است. بنابراین کتاب به صورتی خلاصه‌وار شامل بخش‌هایی از فراز تا فرود اندلس اسلامی می‌شود. تجربه‌ای که در آن عبرت‌های بسیاری است برای آنان که در پی اندیشه و تدبر در تاریخ اسلام و یافتن سنت‌هایی هستند که موجب این اتفاقات، در هر زمان و مکانی دیگر می‌شوند. 

فصل اول با عنوان «شكل‌گيري تاريخ‌نگاري عربي - اسلامی در اندلس» ترجمه کتاب «نشأة تدوین التاریخ العربی فی الأندلس» اثر دکتر عبدالواحد ذنون طه است. اهمیت این کتاب در آن است که به‌صورتی مستدل و علمی نشان می‌دهد که سرآغاز تاریخ‌نگاری علمی در اندلس به‌دست خاندان رازی که ایرانی بوده‌اند، صورت گرفته است که از زمرۀ ابتکارات آنان قرار دادن مدخل جغرافیا در تاریخ‌نگاری است.

دکتر عبدالواحد ذنون طه (متولد موصل عراق 1943 م)، استاد دانشگاه و مورخ معروف عراقی است. او بی‌تردید یکی از سرشناس‌ترین محققان معاصر جهان اسلام در حوزۀ مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی در اندلس است. مشخصات منبع مورد استفاده در ترجمه چنین است:عبدالواحد ذنون طه، 2004. نشاة تدوين التاريخ العربي في الأندلس. بیروت (ط 1) دارالمدی الاسلامی.

فصل دوم ترجمه کتاب کوچکی با عنوان «نقش نوآوريهاي برجستۀ دانشمندان اندلس در تجديد حيات فرهنگي اروپا» از محقق فلسطینی، مرحوم دکتر شوقی ابو خلیل (1941-2010م) است که آن را در  همایشی با عنوان «تأثیر تمدن عربي - اسلامي بر غرب و نقش اسپانيا در انتقال آن» که در تاریخ 10 - 12 دسامبر 2003 م در غرناطه برگزار شد، ارائه کرده است. دکتر شوقی ابو خلیل دارای دکتری تاریخ و مدیر انتشارات دارالفکر دمشق بود که تالیفات متعددی در حوزۀ تاریخ و فرهنگ اسلامی دارد و اثر وی در کتاب همایش مذکور منتشر شده است. مشخصات منبع مورد استفاده در ترجمه چنین است: شوقی ابوخلیل. علماء الاندلس، ابداعاتهم المتميزة، دمشق، دارالفکر، 2005.

فصل سوم مقاله‌ای است با عنوان «نقش اندلس بر اندیشۀ غربی» از دکتر عبدالواحد ذنون طه که آن را در همایش «تمدن عربی – اسلامی و اندیشۀ غربی» که در بیت الحکمه بغداد (ژوئن 1977) ارائه کرده است. مشخصات منبع آن چنین است: عبدالواحد ذنون طه، 2003. دراسات فی حضارة الاندلس و تاریخها. بیروت (ط 1) دارالمدی الاسلامی، ص 205- 235) (اثر الاندلس فی الفکر الغربی)

فصل چهارم نیز با عنوان «جنبش مقاومت عربی - اسلامی در اندلس بعد از سقوط غرناطه» ترجمۀ کتاب دیگری از دکتر عبدالواحد ذنون طه است. لازم به ذکر است که این فصل پیش‌تر در پاورقی روزنامه کیهان، (اولین بخش در شماره 18477مورخ 23/12/1384) منتشر شده بود که اینک در این کتاب، به همراه آثاری دیگر و در ویرایشی جدید تقدیم می‌شود. مشخصات منبع مورد استفاده چنین است:عبدالواحد ذنون طه، 2004. حرکة المقاومة العربیة الاسلامیة فی الاندلس بعد سقوط غرناطة. بیروت (ط 1) دارالمدی الاسلامی.

انشاء الله انتشار این کتاب گامی کوچک ولی مفید در جهت معرفی تاریخ، فرهنگ و تمدن مسلمانان اندلس باشد. و ما توفیقی الا بالله.

 كاميار صداقت ثمرحسيني

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

جام نیوز؛ چند روز قبل تصویری در شبکه های اجتماعی و همچنین سایت بالاترین منتشر شده است که باید بعنوان عبرتی از تاریخ به آن نگاه کنیم.
سایت بالاترین در توضیح این تصویر نوشت: «در یکی از شهرهای اسپانیا سالانه در سالروز شکست نیروهای مسلمان در جنگ معروف به (معرکه العقاب) پرچم به غنیمت گرفته شده از مسلمانان گردانده می شود.
این جنگ به عنوان سرآغاز شکست نیروهای مسلمان از نیروهای مسیحی اندلس به شمار می رود و از طرفی آغاز پیروزی های نیروهای مسیحی بر مسلمانان که در نهایت به بیرون راندن کامل مسلمانان از اسپانیا انجامید.»
گفتنی است در سال 92 هجرى قمرى، موسى بن نصير (حاكم شمال آفريقا) با تهيه مقدمات لازم، لشكرى هفت هزار نفرى را به فرماندهى طارق بن زياد مهياى فتح شبه جزيره ايبرى (Iberia) كرد.

پس از به دست آوردن پيروزيهايى چند، موسى بن نصير نيز با نيروى كمكى وارد شبه جزيره شد و طى مدت كوتاهى، تمام شبه جزيره ايبرى (اسپانيا و پرتقال) به دست مسلمانان فتح گرديد، حتى آنها از سلسله جبال پيرنه گذشتند و به خاك فرانسه رسيدند و حكومت اسلامى اندلس را در شبه جزيره برقرار كردند كه تا سال 897 هجرى قمرى ادامه يافت .